ถาม:

Plasmapheresis หรือ Plasma Exchange ทำเพื่ออะไรคะ

หมอต้าร์-exosome-สกินบูสเตอร์-ดีเลิฟเวอรี่คลินิก

(หมอต้าร์) พญ.อภิญญา เสาร์แก้ว

ว.49465

ตอบ:

Plasmapheresis คือหัตถการที่ทรงพลังในทางการแพทย์ ใช้เพื่อขจัดสารอันตรายในพลาสมา เช่น autoantibody หรือ immune complex โดยมีบทบาทสำคัญในการรักษาโรคเฉพาะทางหลายกลุ่ม เช่น TTP, MG, GBS, Anti-GBM, NMOSD และโรคปลูกถ่ายบางชนิด หลักฐานวิทยาศาสตร์รองรับชัดเจน แต่การทำโปรแกรมแยกพลาสม่านั้น มีความเสี่ยง ทั้งในขั้นตอนการทำและผลข้างเคียงที่จะเกิดขึ้น เช่น อาจมีอาการชาหรือเกร็งบริเวณปากและปลายมือปลายเท้า ภาวะแคลเซียมต่ำ ความดันโลหิตเปลี่ยนแปลง หรือเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากการใส่สายสวน นอกจากนี้ ผลลัพธ์ในการบำบัดหรือเสริมสุขภาพ “ไม่ได้ประจักษ์ชัดเจน” เหมือนที่มักโฆษณาหรือรีวิวในโซเชียล หากไม่มีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์โดยตรง การทำก็ไม่ได้เกิดประโยชน์ต่อร่างกาย

ก่อนเข้ารับการทำ คนไข้ ต้องได้รับการตรวจเลือดและประเมินสุขภาพอย่างละเอียดโดยแพทย์ ตรวจดูการทำงานของอวัยวะสำคัญ เช่น ตับ, ไต และดูว่ามีโรคประจำตัวหรือภาวะผิดปกติใดที่อาจเป็นข้อห้าม เช่น ติดเชื้อรุนแรง, มีภาวะแพ้อัลบูมิน, หรือไม่สามารถใส่สายสวนได้อย่างปลอดภัย การตัดสินใจทำต้องอยู่ภายใต้การดูแลอย่างใกล้ชิดของแพทย์เท่านั้น และไม่ควรใช้บริการนี้เพื่อหวังผลทางความงามหรือสุขภาพโดยไม่มีข้อบ่งชี้ที่ชัดเจนค่ะ

หมายเหตุ: คำตอบนี้ไม่ใช่การวินิจฉัยโรค กรุณาพบแพทย์หากมีอาการน่ากังวล

อ้างอิง 1 อ้างอิง 2

พลาสมาในเลือดคืออะไร?

พลาสมา เป็นของเหลวสีเหลืองอ่อนในเลือด มีหน้าที่ลำเลียงเซลล์เม็ดเลือดต่าง ๆ สารอาหาร ฮอร์โมน และของเสียไปทั่วร่างกาย
พลาสมายังช่วยเรื่อง ความดันโลหิต การแข็งตัวของเลือด และระบบภูมิคุ้มกัน

การแยกพลาสม่า (Plasmapheresis หรือ Plasma Exchange) คืออะไร?

เป็นการรักษาแบบหนึ่ง โดยเอาพลาสมา (ของเหลวในเลือด) ออกจากร่างกาย เพื่อกำจัดสารที่เป็นอันตรายออก
ส่วนประกอบเลือดที่เหลือ (เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด) จะคืนกลับเข้าร่างกาย และเติมพลาสมาทดแทนด้วยสารอัลบูมินหรือพลาสมาแช่แข็ง

ใช้รักษาโรคอะไรได้บ้าง?

ใช้ในโรคที่มีสารหรือภูมิคุ้มกันผิดปกติหมุนเวียนในพลาสมา เช่น
- TTP (Thrombotic Thrombocytopenic Purpura): ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันผิดปกติ ทำให้เกิดลิ่มเลือดที่อวัยวะสำคัญ
- Hyperviscosity syndrome: เลือดข้นเพราะมีอิมมูโนโกลบูลินสูง มักเกิดจากมะเร็งบางชนิด
- Guillain-Barré syndrome, Myasthenia gravis ฯลฯ: เป็นกลุ่มโรคภูมิคุ้มกันผิดปกติที่ต้องกำจัดสารเหล่านั้นออกอย่างเร่งด่วน
- ภาวะไขมันในเลือดสูงมากจนตับอ่อนอักเสบ: กรณีนี้ไขมันในเลือดสูงมากจนเห็นเลือดแยกเป็นชั้น ๆ แบบนมข้นหวาน สามารถใช้วิธีนี้ได้บ้าง

ไม่ได้ใช้ในกรณีใด?

ไม่ใช้เพื่อ “ล้างไขมัน” หรือ “ล้าง LDL” ในคนไข้ที่มีไขมันสูงธรรมดา
- เพราะ LDL ไม่ได้อยู่ในพลาสมา แต่ไประสมในผนังเส้นเลือด
- การแยกพลาสม่า “ไม่ได้ช่วย” ลดไขมันชนิดปกติที่สูง ๆ อยู่ในกระแสเลือดทั่วไป
- ความจำเป็นจริง ๆ จะใช้เฉพาะกรณีมี ไขมันสูงมาก จนตับอ่อนอักเสบ เท่านั้น

ข้อควรระวัง

ทุกการทำหัตถการทางการแพทย์—including plasmapheresis—มีความเสี่ยง เช่น
- แคลเซียมต่ำในเลือด (เพราะยากันเลือดแข็งและการเติมพลาสมาแช่แข็ง)
- อาการชารอบปาก ชาปลายมือปลายเท้า
- ความดันเปลี่ยนแปลง ฯลฯ
ไม่มีหลักฐานวิทยาศาสตร์ว่าสามารถ “ล้างพิษ” ในคนที่มีสุขภาพดี
ไม่ใช่หัตถการเพื่อชะลอวัย (anti-aging) ตามมาตรฐาน
จึงไม่ควรเชื่อหรือทำหากไม่มีข้อบ่งชี้/คำแนะนำจากแพทย์