วิธีตรวจวัดระดับวิตามินในร่างกาย
เมื่อพูดถึงการตรวจวัดระดับวิตามินในร่างกาย ปัจจุบันมีหลากหลายวิธีที่สามารถใช้เพื่อประเมินว่าสุขภาพของเราอยู่ในระดับใด และวิธีใดเหมาะสมขึ้นอยู่กับความจำเพาะเจาะจงของสารอาหารที่ต้องการวิเคราะห์ หรือภาวะร่างกายของผู้เข้ารับการตรวจ โดยหลัก ๆ การตรวจแบ่งออกเป็นหลายรูปแบบ ซึ่งมีความแตกต่างทางด้านขั้นตอน ความแม่นยำ และประโยชน์การใช้งาน ดังนี้
- การตรวจเลือด (Blood Test)
นี่เป็นวิธีที่พบได้บ่อยที่สุดในการตรวจระดับวิตามินและแร่ธาตุในร่างกาย การเจาะเลือดช่วยให้สามารถวัดระดับวิตามินเฉพาะเจาะจง เช่น วิตามิน D (25-Hydroxyvitamin D), วิตามิน B12, โฟเลต, และธาตุเหล็กได้อย่างแม่นยำ ข้อมูลจากเลือดสามารถแสดงสถานะโดยรวมของร่างกายในปัจจุบัน และเป็นมาตรฐานที่แพทย์นิยมใช้มากที่สุด- ข้อดี: แม่นยำในการวัดระดับวิตามินที่อยู่ในกระแสเลือด ผลลัพธ์มักใช้ในการรักษาโดยตรง
- ข้อเสีย: จำกัดแค่สารบางชนิดในเลือด และราคาถือว่าค่อนข้างสูง 8,000-15,000 บาท/ครั้ง
- การตรวจจากปัสสาวะ (Urine Test)
การวิเคราะห์ปัสสาวะใช้ในการตรวจหาสารอาหารจำบางประเภท โดยเฉพาะพวกวิตามินที่ละลายน้ำ (Water-Soluble Vitamins) เช่น วิตามิน C และ B-complex ผลตรวจปัสสาวะสะท้อนการขับออกของวิตามินในช่วงเวลาหนึ่ง ซึ่งอาจบอกถึงปริมาณที่ได้รับเกินหรือไม่เพียงพอต่อวันได้- ข้อดี: สะดวกและไม่ต้องเจ็บตัว
- ข้อเสีย: วัดค่าได้ในช่วงเวลาสั้น ๆ ไม่สะท้อนระดับสารสะสมในร่างกาย
- การตรวจจากเส้นผม (Hair Analysis)
การวิเคราะห์แร่ธาตุในเส้นผมมักใช้สำหรับการตรวจสารอาหารประเภทแร่ธาตุ เช่น สังกะสี แมกนีเซียม หรือโลหะหนักที่อาจสะสมในร่างกาย การตรวจประเภทนี้ดูการสะสมของสารในเส้นผมที่เกิดขึ้นในระยะยาว- ข้อดี: เหมาะสำหรับตรวจระยะยาว และความปลอดภัยจากการสะสมสารบางชนิด
- ข้อเสีย: ไม่แม่นยำในการตรวจวิตามินที่ละลายในน้ำหรืออยู่ในกระแสเลือด
- การตรวจจากสารคัดหลั่งอื่น ๆ
เช่น น้ำลาย เหงื่อ หรือเซลล์ในช่องปาก โดยใช้เครื่องวิเคราะห์ใหม่ ๆ (เช่น การสแกนหรือตรวจด้วยเทคโนโลยีชีวภาพ) เหมาะสำหรับประเมินสถานะวิตามินและแร่ธาตุในสถานการณ์พิเศษหรืองานวิจัยบางประเภท- ข้อดี: ไม่ก่อให้เกิดความเจ็บปวด
- ข้อเสีย: เทคโนโลยีนี้ยังไม่ได้มาตรฐานสมบูรณ์แบบในบางกรณี
- การสแกนด้วยเทคโนโลยีทางชีวภาพ (Bioavailability Scanning)
บางคลินิกมีเทคโนโลยีเฉพาะ เช่น การใช้แสงเลเซอร์ (Laser Scanner) เพื่อวัดระดับสารต้านอนุมูลอิสระหรือสารอาหารอื่น ๆ ผ่านตัวชี้วัดในเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง วิธีนี้ยังอยู่ในขั้นพัฒนา และไม่สามารถวัดวิตามินได้หลากหลายเท่าการตรวจเลือด- ข้อดี: ไม่ต้องเจาะหรือเก็บตัวอย่างเลือดหรือน้ำลาย
- ข้อเสีย: ข้อจำกัดในความแม่นยำเฉพาะบางสารอาหาร
ความแตกต่างหลัก ของแต่ละวิธีคือชนิดของสารอาหารที่ตรวจได้ ความแม่นยำ และวัตถุประสงค์ เช่น หากต้องการตรวจสุขภาพทั่วไปให้เลือกตรวจเลือดเพื่อความละเอียดและครอบคลุม แต่หากต้องการประเมินการสะสมแร่ธาตุในระยะยาวหรือสารพิษเฉพาะ อาจใช้วิธีตรวจเส้นผมหรือปัสสาวะ
ขาดวิตามิน จะมีอาการอย่างไรบ้าง
| วิตามิน | หน้าที่สำคัญ | อาการเบื้องต้น |
|---|---|---|
| วิตามิน A | บำรุงสายตา, เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน | – ตาแห้ง – มองเห็นไม่ชัดในที่มืด (ตาบอดกลางคืน) – ผิวแห้ง และลอก |
| วิตามิน B1 | ช่วยการเผาผลาญพลังงาน (คาร์โบไฮเดรต) | – เหนื่อยล้า อ่อนเพลีย – กล้ามเนื้ออ่อนแรง – ชาปลายมือปลายเท้า (เบอริเบอริ) |
| วิตามิน B2 | บำรุงผิว, ผม, และดวงตา | – ปากแห้ง – ริมฝีปากแตก – แสบลิ้นหรือลิ้นบวมแดง |
| วิตามิน B3 | ช่วยระบบเผาผลาญพลังงานและผิวพรรณ | – ผิวหนังอักเสบ (Dermatitis) – ท้องร่วง (Diarrhea) – สับสนหรือหลงลืม (Dementia) |
| วิตามิน B5 | ช่วยสร้างฮอร์โมนและเผาผลาญไขมัน | – อ่อนเพลีย – อาการชา หรือแสบร้อนที่ฝ่าเท้า – คลื่นไส้ |
| วิตามิน B6 | การทำงานสมองและระบบภูมิคุ้มกัน | – ชัก – ซึมเศร้า – แพ้ง่าย – รูปร่างเม็ดเลือดแดงผิดปกติ |
| วิตามิน B7 | เสริมสร้างสุขภาพผม, ผิว, และเล็บ | – ผมร่วง – ผิวแตกเป็นขุย – สีหน้าเหลืองซีด |
| วิตามิน B9 | สร้างเม็ดเลือดแดงและ DNA | – โลหิตจาง – อ่อนเพลีย – พัฒนาการของทารกในครรภ์ผิดปกติ |
| วิตามิน B12 | การทำงานของระบบประสาทและสร้างเม็ดเลือดแดง | – ชาปลายมือปลายเท้า – โลหิตจาง – หลงลืมหรือสับสนในบางครั้ง |
| วิตามิน C | เสริมภูมิคุ้มกันและต้านอนุมูลอิสระ | – เหงือกบวมและเลือดออกง่าย – ผิวแห้งและลอก – แผลหายช้ากว่าปกติ |
| วิตามิน D | ช่วยดูดซึมแคลเซียมและบำรุงกระดูก | – ปวดกระดูกหรือข้อ – กระดูกพรุน – อ่อนล้าหรือซึมเศร้า |
| วิตามิน E | ต่อต้านอนุมูลอิสระ | – กล้ามเนื้ออ่อนแรง – ปัญหาการมองเห็น – ระบบภูมิคุ้มกันลดลง |
| วิตามิน K | การแข็งตัวของเลือดและสุขภาพกระดูก | – เลือดออกง่ายหรือหยุดเลือดช้า – กระดูกเปราะบาง |
หมายเหตุ:
- อาการที่แสดงในเบื้องต้นอาจแตกต่างไปในแต่ละบุคคลขึ้นอยู่กับระดับการขาด สำรองในร่างกาย และเงื่อนไขสุขภาพเพิ่มเติม
- การขาดวิตามินมักเกิดจากการรับประทานอาหารไม่ครบ 5 หมู่, การดูดซึมอาหารผิดปกติ, หรือการเผาผลาญที่ผิดปกติ